Mutesi Asaiet komt eigenlijk nooit het erf af. Samen met haar moeder woont ze in een huis even buiten Jinja. De 20-jarige vrouw is doof en dat maakt haar kwetsbaar. Mensen met een beperking worden vaker buitengesloten, waardoor deze mensen minder kansen krijgen. Ook zijn ze vaker slachtoffer van (seksueel) misbruik. Ook in de groene heuvels rond Jinja lopen mensen met een beperking dit gevaar.
Jinja is een grote stad zo’n 90 kilometer ten noordoosten van de hoofdstad Kampala. De stad ligt op de oevers van het Victoriameer. De inwoners van de stad verdienen hun geld onder andere met toeristische excursies naar de bron van de Nijl, vissen in het Victoriameer of landbouw. Op de groene heuvels rond de stad staan veel bananenplanten. Thee- en suikerrietplantages strekken zich uit in het landschap.
Discriminatie en misbruik
Rond de stad wonen veel mensen met een fysieke beperking. Volgens Oegandezen is ‘de armoede in deze regio’ de oorzaak van het grote aantal mensen met een beperking rond de stad Jinja. Het causale verband lijkt eerder andersom. Verschillende onderzoeken tonen aan dat wereldwijd mensen met een beperking vaker in armoede leven.
In Oeganda lopen mensen met een beperking een groot risico op uitbuiting en misbruik. Vaak worden ze respectloos behandeld, omdat ze niets zouden bijdragen aan het inkomen van het gezin. Vrouwen en meisjes met een beperking lopen daarnaast een groot risico op seksuele uitbuiting. Daarom houden veel families kinderen met een beperking het liefst zo dicht mogelijk bij huis.
Gebarentaal
Sinds het overlijden van haar man drukt het leven op Zabina Mudondo (45 jaar), de moeder van Mutesi. Ze heeft moeite om de eindjes aan elkaar te knopen. Een groot deel van de dag is ze druk met water en brandhout halen. Van de elf kinderen die ze samen met haar man kreeg, woont alleen Mutesi nog thuis. De jongste zes kinderen in het gezin zijn doof. Daarnaast zorgt ze voor drie kleinkinderen. Hun ouders zijn allebei doof. Zabina kan de kinderen leren praten.
Met zelf bedachte gebaren communiceert Mutesi met haar moeder. Andere sociale contacten heeft ze nauwelijks. De wereld van Mutesi bestaat vooral uit het huis en de grond direct rond het huis. Veel verder komt ze niet. Dat biedt haar bescherming tegen seksuele uitbuiting.
Busy Bees
Samen met Oegandese organisaties werkt Woord en Daad aan een duurzame honingsector in Oeganda. Honing biedt een goed inkomen. Tegelijk biedt het werk als imker kansen aan groepen in de samenleving die buitengesloten worden. Onder andere voor mensen met een fysieke beperking is bijenhouden een kans om geld te verdienen. De trainingen worden op maat gegeven. Dove imkers leren het vak in gebarentaal en met ondersteuning van afbeeldingen en pictogrammen.
Termieten en bijenkasten
In 2019 startte Mutesi met bijenhouden. Achter het huis staan haar bijenkasten. Ze had zes bijenkasten, maar vorig jaar is één bijenkolonie vernietigd door termieten. Met gebaren vertelt Mutesi dat ze graag meer bijenkasten wil maken, maar daarvoor heeft ze materiaal nodig. Tijdens de trainingen leren de imkers bijenkasten maken met materialen die in hun omgeving beschikbaar zijn, maar het bos inlopen om de materialen te verzamelen durft Mutesi niet.
De honing levert nog niet voldoende inkomsten op om van te leven. Via een zus krijgt ze een naaimachine, zodat ze met naaiwerk haar inkomen kan aanvullen. Liever wil Mutesi haar imkerij uitbreiden. ‘Als ik genoeg geld verdiend heb, dan wil ik graag moderne bijenkasten aanschaffen. Die beschermen de bijen beter tegen termieten.’
