„Ben je al met je column bezig?” Deze vraag kreeg ik van diverse kanten nadat Geert Wilders tijdens een debat had gezegd: „Dan hebben ze maar iets meer honger in Afrika, maar hier niet.”
Ik was op dat moment in Colombia en kwam net terug van mijn veldbezoek toen de berichten binnenkwamen. Bezweet, een beetje moe, maar vooral ook vol van de verhalen die ik had gehoord. We hadden het arme noorden van Colombia bezocht. Colombia kent grote tegenstellingen tussen arm en rijk. Toen we tussen de hoge cactussen langs de weg reden, zeiden we tegen elkaar: „We zijn in Colombia, maar het zou zomaar de Sahel kunnen zijn.” De droge vlaktes en eenvoudige woningen langs de weg brachten ons in Afrikaanse sferen.
Mensen vertelden over de uitdagingen die de droogte met zich meebrengt, maar vooral over de angst voor de rebellen, die zomaar weer kunnen toeslaan. Naast de uitdagingen die armoede met zich meebrengt, maakt de onveiligheid het leven nog complexer. Velen lieten ons een klein stukje van hun leven en van hun hart zien.
Aan het einde van de dag pufte ik op mijn kamer uit van de dag. De woorden van de PVV-leider kwamen extra hard binnen: „Dan maar iets meer honger.”
Nu heeft Geert Wilders iets met meer en minder. We herinneren ons wel de uitspraak over „meer of minder Marokkanen”, die op een rechtszaak uitliep. De rechter oordeelde dat de kwalificatie onnodig grievend was. De woorden „dan maar iets meer honger” leveren geen veroordeling door de rechter op. Maar de uitlating was meer dan onnodig grievend. Die zegt alles over Wilders’ wereldbeeld.
Op 29 oktober heeft de kiezer gesproken. Verkenner Koolmees heeft D66 en CDA aangewezen om voor een positieve agenda te zorgen. Ze spreken vooral over migratie, wonen, veiligheid en defensie, stikstof en het investeringsklimaat. Hopelijk met de nodige duidelijkheid en stevigheid. Het goede nieuws is dat uit de gesprekken van de verkenner blijkt dat iedereen vindt dat deze thema’s aangepakt moeten worden. De weg naar de oplossing verschilt echter per partij.
Koolmees geeft stellig aan dat deze twee partijen geen blokkades hebben opgeworpen. Niettemin zijn de verschillen tussen de twee partijen groot. De kieswijzer van D66 is duidelijk over het CDA: D66 en CDA staan beide voor goed bestuur, maar D66 ziet het CDA toch wel als een conservatieve club. En we weten dat deze twee partijen een verschillend wereldbeeld hebben. De christendemocraten baseren zich op de christendemocratische waarden. Het maatschappijbeeld van de partij wortelt in gemeenschapsdenken en de christelijke traditie. Het denken van D66 is gebaseerd op de sociaalliberale waarden vrijheid, zelfontplooiing, gelijke kansen en een progressieve samenleving.
Natuurlijk helpt het dat Bontenbal en Jetten goed met elkaar overweg kunnen en, zoals het ernaar uitziet, naar elkaar luisteren. Graag zou ik muis willen zijn onder de gesprekstafel en als stille toehoorder de gesprekken willen volgen. Vanaf deze plek wens ik hun heel veel wijsheid toe.
Het gesprek zal goed verlopen als het gaat over de samenleving, duurzaamheid en goed bestuur. Maar waar het gaat om waarden en moraal putten de partijen uit een verschillende bron. Duidelijk is wél dat „een beetje meer honger in Afrika” bij een partij van ”het kan wel” en een partij van ”fatsoenlijk land” onbespreekbaar is.
Bij onderhandelingen is er het gevaar van ”een beetje meer van dit en een beetje minder van dat” aanwezig. Het risico bestaat dat de gesprekken vastlopen of tijdens de regeringsperiode gaan knellen. Als politicus moet je echt over je eigen schaduw heen stappen. Wellicht zijn de gesprekspartners dat al van plan, maar het lijkt me goed dat ze elkaar in de eerste gesprekken diep in de ogen kijken en juist praten over de bron waaruit ze putten. Dat ze elkaar begrijpen en respecteren wat betreft de diepe waarden waar ze voor staan. Dus: eerst een beetje meer luisteren en wat minder onderhandelen. Om vervolgens te kijken naar meer raakvlakken en minder kraakvlakken. Een beetje meer en een beetje minder, zeg maar.