Door: Jacob Jan Vreugdenhil, programmaleider Duurzaam Water
Samen bestand tegen een crisis
Vanuit de lucht zie je een grote watervlakte. De rivier de Awash in Ethiopie is buiten haar oevers getreden. Hevige regenval in aaneengesloten weken heeft het reservoir van het Koka meer opgevuld tot maximale capaciteit. De aanhoudende regen zorgt er nu voor dat de sluizen van de Koka dam worden opengezet en een machtige hoeveelheid water de benedenloop wordt ingelaten. Samen met grote hoeveelheden intens stromende regen zet het grote delen van de rivierloop in de vallei onder water. Twintigduizend mensen raken ontheemd alleen al in ons projectgebied in Oromia. Dat betekent ook dat hun oogsten van de velden langs de rivier zijn weggespoeld, soms zelf samen met de golfplaten huisjes waarin irrigatiepompen hun werk deden. Om nog maar niet te spreken over de huizen waar ze in woonden. Crisis dus. Voor de getroffen mensen allereerst.
Bijvoorbeeld voor boer Abilu. Hij vertelde ons begin vorig jaar: ‘De Awash zorgt voor water, wat ik nodig heb om te verbouwen. Maar zo dicht bij de rivier zitten heeft een keerzijde: ik ben twee keer mijn oogst kwijtgeraakt door een overstroming.’ Abilu vertelt over de overstromingscrisis in dit filmpje:
Maar het is ook crisis voor de overheden en organisaties die verantwoordelijkheid hebben voor het water beheer. Dan heb je het over het water ministerie van de regionale staten waar de Awash rivier doorheen stroomt (Oromia, Afar). Maar ook over de nog niet zo lang bestaande ‘Rijkswaterstaat’ van Ethiopie, de Basin Development Authority (BDA). En daaronder weer de verantwoordelijke uitvoerende tak van BDA, een waterschap die in dat deel van het stroomgebied voor goede dijken moet zorgen, regulering van waterstanden, verdeling van water over de verschillende sectoren (landbouw, industrie, natuur, enzovoort).
Verantwoordelijk
Ik las van de week de transcripten van een vergadering die in het gebied werd gehouden door vertegenwoordigers van deze instituten en boeren uit het gebied. De verantwoordelijken kregen de volle laag. In scherpe bewoordingen werden ze gewezen op hoe het allemaal voorkomen of verholpen had kunnen worden. Begrijpelijk en ook gewoon goed dat die vergadering er was. Maar toch is het zo makkelijk niet om als jong instituut met een beperkt budget en ook beperkte personele capaciteiten een stroomgebied zo groot als Nederland(!) te beheersen. Bovendien: wie is nu waarvoor verantwoordelijk?
In Nederland hebben we een lange traditie op waterbeheer. Ook in ons land zijn er verschillende partijen die iets te zeggen hebben over water. Denk aan de waterschappen. Maar er zijn ook gemeenten en provincies. In onze beproefde ervaring van samenwerken om reëele bedreigingen tegen te gaan hebben we een heel pragmatisch instrument uitgevonden: waterakkoorden. Boven deelverantwoordelijkheden en mandaten uit kijken we met elkaar naar overstijgende belangen en slaan daar de handen ineen voor oplossingen. Dus een overstromingsdreiging (of droogte!) niet van de ene provincie naar de andere schuiven, maar samenkomen rond problemen die om oplossingen vragen. Zoals Abilu in het filmpje zei: ‘Samenwerken is noodzakelijk om tot een oplossing te komen!’
Bij de Awash rivier gebeurt het nog wel, dat doorschuiven. Bovenstrooms van de 1200 km lange Awash rivier wordt in Oromia volop water gebruikt, door grote plantages suikerriet en investeerders in tropisch fruit. De watervraag neemt ook nog eens enorm toe, en de rivier stroomt wel. Maar 600 km benedenstrooms in de arme Afar regio is er volop waterschaarste, en stopt in droge seizoenen de rivier zelfs met stromen. Kleine boeren die willen irrigeren hebben het nakijken. En bij de recente overstromingen is de verleiding voor de autoriteiten in Oromia weer groot om met de vinger de BDA aan te wijzen als eerstverantwoordelijke.
Een sector veranderen
Afgelopen maand werd in een andere bijeenkomst in Ethiopie een mijlpaal opgericht. Alle betrokken partijen, inclusief het benedenstroomse Afar, zetten hun handtekening onder een waterakkoord. Het eerste in Ethiopie! Partners uit onze WaterPricing samenwerking hebben zich hier al lang hard voor ingespannen. Als prioriteit gebieden voor gezamenlijke aanpak zijn benoemd 1. overstromingsbeheer, 2. eerlijker waterverdeling en 3. data beheer en uitwisseling. Als een van de strategische partners zal Woord en Daad deze mijlpaal kracht bijzetten door die samenwerking ook te gaan volgen en stimuleren. Voordat je een sector echt verandert stroomt er eerst heel veel water onder de brug door, maar dit is een pracht stap waarmee we de mensen in het Awash Basin graag mee feliciteren!
Over de auteur
Jacob Jan Vreugdenhil is programmastrateeg en programmaleider Duurzaam Water. Zijn jarenlange ervaring in het buitenland zet hij graag in om samen met partners en bedrijven te bouwen aan mooie waterprojecten in Afrika, zoals het project rondom de Awash in Ethiopië.
